Balthus na obrazie „Toaleta Cathy” namalował swoją własną rozpacz.
Dzieło nawiązuje do „Wichrowych wzgórz” Emily Jane Brontë: Balthus namalował siebie, jako nieszczęśliwie zakochanego Heathcliffa, a swoją ukochaną Antoinette de Watteville jako Kate (przynajmniej twarz). Przedstawiona na obrazie scena, to kluczowy moment w powieści, kiedy to Kate wyznaje służącej, że kocha Heathcliffa, ale co z tego, i tak za niego nie wyjdzie. Za biedny. Czyli trochę jak Balthus, czyli niby miłość wszystko zwycięża, no, ale bez żartów, przecież nie zwycięży ubóstwa. I na pewno nie troskę o kobiecą reputację.
Antoinette działała na dwa fronty (ale bez nadgorliwości) – kokietowała Balthusa i belgijskiego dyplomatę – Gina. Kiedy Gin zobaczył „Toaletę Cathy”, Antoinette skarżyła się w liście do Balthusa tak:
„Wyobrażasz sobie, co za dramat! Z towarzyskiego punktu widzenia jego (Gina) reakcja mnie nie dziwi. Sama się zastanawiam, co zrobić by – będąc w Paryżu – ludzie mnie nie rozpoznali. Chciałam nawet spytać Cię, czy nie lepiej byłoby zachować ten obraz tylko dla nas dwojga. Tymczasem z powodu mej własnej głupoty (Gin) napadł na mnie, zarzucając mi w gorzkich słowach, że powinnam się obrazić za wystawianie aktu tak do mnie podobnego itd., itp. Zawsze przy takich okazjach staję w Twojej obronie, co oczywiście tylko pogarsza sprawę.”
Ps. Bebe ostatecznie poślubiła Balthusa – ona zbiedniała, on stał się zamożnym malarzem. I tak to pieniądze kruszą zatwardziałe serca. Krąg życia.
Źródło:
Balthus. Korespondencja miłosna z Antoinette de Watteville 1928–1937, przeł. J.M. Kłoczkowski, Wyd. Noir sur Blanc, Warszawa
Naga kobieta, ujeżdżająca w szale namiętności dzikiego rumaka (który aż toczy pianę z pyska) to prawdopodobnie Ewa Kotarbińska, żona Miłosza Kotarbińskiego – przyjaciela Podkowińskiego. Starsza od niego o 11 lat, atrakcyjna dama. Kobieta cudza, w której malarz bez wzajemności, za to na zabój, się zakochał.
Chociaż Pani Kotarbińska miała czarne włosy, a na obrazie są rude, to jednak coś w obrazie podpowiada, że to właśnie Ewa jedzie na koniu na oklep i to na golasa! Rodzina Ewy dopatrzyła się w rysach modelki jej twarzy, wybuchło więc zgorszenie wielkie jak sam obraz (310 × 275 cm).
Sugerowano, że skoro malarz odmalował nagie ciało Ewy, to je i widział… A wraz z nim 12 000 osób w ciągu 36 dni! 1000 zwiedzających w pierwszym dniu wystawy! Część krytyków chwaliła, część gorszyła się, że Podkowiński namalował „związek zwierzęcia z człowiekiem w imię jedności żądz i pokrewieństwa szału” – a ten człowiek to przecież kobieta: bezpruderyjna i narowista jak rumak, którego ujeżdża. Świadoma potrzeb erotycznych, która nie przeprasza, że ja ma. Takiego obrazu nie maluje się bezkarnie.
Zaś sam artysta uznał, że zwiedzający już się dość naoglądali, po czym wspiął się na drabinę i wcale nie w szale, lecz w największym spokoju i bez uniesień pokroił obraz na strzępy. Po prostu zaszlachtował Ewę nożem. Konia oszczędził. Czy zniszczył dzieło za inspiracją Ewy, czy z innych pobudek – nie wiadomo.
Podkowiński zażądał za „Szał” aż 10 000 rubli (generał zarabiał 2 000 rocznie), kupiec dawał mu 3 000 rubli. Po samobójczej śmierci artysty obraz poszedł za 1 000. Dziś „Szał” możemy oglądać w Muzeum Narodowym w Krakowie (jeszcze 😉).
Po 30 (!) latach całkowitego odcięcia od świata w szpitalu psychiatrycznym Camille Claudel umiera samotna i zapomniana. Mama Claudel z ulgą podpisała papiery, żeby dziewczynę w wariatkowie zamknąć, ale tak naprawdę Camille dla niej umarła. Nie odwiedzała jej (brat kilka razy przez 30 lat), jakby cieszyła się, że córka – skandalistka jest schowana za murami szpitala i nie będzie już przynosić wstydu mieszczańskiej, zacnej rodzinie. Bo co to za głupie pomysły, żeby kobieta zajmowała się w życiu grzebaniem w glinie. Paul Claudel (brat) był pisarzem, siostra Louise miała talent muzyczny – to są dobre dzieci, grzeczne i przyczesane, a nie ta wariatka Camille, chowająca się po kątach jak ladacznica z Rodinem, który ani myślał jej poślubić. Rzeźbił tylko, gdy była na golasa (do tych dzieł pozowała Camille:).
The Kiss_Auguste Rodin
Paolo i Francesca_Auguste Rodin
Fugit amor_Auguste Rodin
Danaida_Auguste Rodin
Young Girl with a Sheaf, Camille Claudel
Poznali się, gdy ona miała 19 lat, on 40. Rodin zapewniał Camille, że kocha, „że jego dusza należy do niej”, ale żył z Rose, kobietą nudną i głupią, która mu sprzątała i gotowała. Rodin sypiał z kim popadnie, z modelkami i uczennicami, dłuto rzeźbiarskie działało na kobiety jak wibrator. Camille w pewnym momencie przestała się oszukiwać, że August i ona jednak będą kiedyś razem, że wyjdzie w cienia artysty, że też zostanie doceniona. Popadła w psychozę. Przestała rzeźbić, w ataku szału zniszczyła częściowo swoje prace. Żyła z wyrabiania lamp i popielniczek. Coraz więcej piła, ubierała się w łachmany, mieszkała w syfie i nic się dla niej nie liczyło. Może tylko to, by siedzieć godzinami w krzakach pod domem Rodina i wypatrywać, czy się pojawi. Przez 7 lat Camille i August dzielili i łóżko i pracownię: inspirowali się, dyskutowali, pracowali i kochali. Ich rzeźby są sensualne, przepełnione erotyką, często przewija się w nich motyw kochanków. Muzę, modelkę, miłość i koleżankę po fachu Augusta Rodina pochowano na cmentarzu komunalnym, w grobie z bezdomnymi.
L’Abandon, Camille Claudel
L’Abandon, Camille Claudel
La valse de l’artiste, Camille Claudel
Źródła:
Nigel Cawthorne, Bardzo prywatne życie artystów, Wyd. Jeden Świat, Warszawa 2004 (tytuł, str. 95).
https://www.artsy.net/article/artsy-editorial-bold-female-sculptor-inspired-rodins-sensual-work?fbclid=IwAR0KfUoBqiq2mQ0sKqB1eJb4wWU0-CWc4w49HUpfjwM_nfnYLQ0y3F_3y8E
http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,53662,989788.html
Paryż la belle epoque to miasto wyrozumiałe i tolerancyjne, które widziało już wszystko.
Czym więc można zgorszyć to miasto, w którym kokainą leczy się katar i używa jej jako afrodyzjak? Co zgorszy ludzi, którzy na kaca piją szampana, budząc się w jednym z 200 legalnych burdeli?
Nagością – nie, perwersją – nie, chlaniem i ćpaniem na umór – nie, grzeszną miłością – nie, ale obietnicą grzechu – jak najbardziej! Obietnica bezwstydu gorszy bardziej niż sam bezwstyd.
Zatem naga kobieta nie gorszy, jej biust odsłonięty wydekoltowaną suknią również nie. Jednak portret kobiety w sukni czarnej, długiej do ziemi, na ramiączkach, z których tylko jedno jest na swoim miejscu, a drugie nie, bo „nie wiadomo dlaczego” opadało swobodnie na ramię powoduje, że cały Paryż ma nagły ból dupy.
Nagle subtelna aluzja seksualna ukazana na obrazie rozpaliła lędźwie Paryżan bardziej, niż 200 realnych burdeli.
John Sargent
John Sargent
John Sargent, uzdolniony malarz, z sukcesami, które gwarantowały mu miejsce na Salonie 1884 r. pragnął świadomie „zarządzić swoją karierą”. Szukał więc na Salon takiego tematu, który pokaże widzom „niezwykłe widowisko” malarskie i udowodni, że może namalować wszystko – nowatorsko, prowokacyjnie, ze smakiem i talentem. Jedna jedyna kobieta w Paryżu miała potencjał, aby „zrobić z nią ten artystyczny projekt” – madame Amélie Gautreau.
Nieszczególnie wykształcona w szkole prowadzonej przez zakonnice (umysł niewyedukowany jest czysty i niezepsuty), czynnie uczestniczyła w życiu towarzyskim, nabierając ogłady i szukając męża (z sukcesem i portfelem). Żadne to wyzwanie dla Amélie, ponieważ z wąską talią, wydatnym biustem i alabastrową karnacją bezwiednie przyciągała męską uwagę – przypominała marmurowy posąg greckiej bogini. Posągi jednak mają ten feler, że łatwo jest utrącić.
Lwica salonowa, zawsze drogo i wykwintnie ubrana, bywała tam gdzie wypada bywać i znała tych, których warto znać. Gdy pojawiała się na wystawie malarstwa, stawała się tym dziełem, które ludzie podziwiali zamiast obrazów. Mężczyźni rozbierali ją wzrokiem, artyści błagali by im pozowała, durzyli się w niej i szpiegowali. Ale nie dla psa kiełbasa! Pierwszy portret to nie byle co! Amélie uważała, że wybór malarza, który uwieczni jej nieskończone piękno, podziwiane przez krytyków i wielbicieli ale i – niestety – wrogów jest szalenie ważną decyzją, która stoi na równi z wyborem stosownego towarzystwa lub kapelusza:). Do portretu będącego hołdem złożonym jej urodzie więc może pozować tylko artyście zdolnemu namalować arcydzieło. Johnowi Sargentowi.
Niestety – przekombinowała.
Sargent po kilku próbach ustawił Amélie w dość nienaturalnej i niewygodnej pozie (stoi prosto, patrzy w bok) – modelka jednak wdzięcznie wspiera się o zbyt niski stolik i utrzymuje nieruchomą pozycję. Podczas jednej z uciążliwych sesji wysadzane drogimi kamieniami ramiączko sukni niechcący zsuwa się na naprężone ramię. Być może Amélie by je odruchowo poprawiła, ale Sargent w tym momencie zaskoczył, bo zobaczył, że ramiączko „to jest to”! Ten właśnie motyw zrobi wyróżniający się, genialny portret. Sargent namalował portret równie wielki, co uroda modelki – (208.6 x 109.9 cm) żeby broń Boże nikt go niechcący nie przegapił na Salonie. Amélie, zimna i wyniosła całą sobą manifestowała widzowi: możesz sobie o mnie pomarzyć. Nawet na Ciebie nie spojrzę.
John Sargent
John Sargent
John Sargent
Jakież mogło być zdziwienie Amélie, kiedy po wystawieniu portretu na Salonie nikt już nie chciał jej mieć, znać, ani tym bardziej podziwiać! Obraz uznano za odgrażający i banalny. Krytycy pisali, że Sargent namalował „trupie, rozkładające się ciało” (przyszła wyczekiwana chwila triumfu zawistnych koleżanek Amélie, które od dawna podejrzewały, że spożywa ona w mikro dawce arszenik, aby wyhodować taki kolor skóry). Dekolt zdecydowanie za głęboki! Suknia bardzo dopasowana, czyżby bez halki, atrybutu porządnej kobiety? Wstydu baba nie ma! I tak to Paryż się zgorszył.
A już najgorsze jest to ramiączko, które „zsunęło się” na ramię! Zsunęło się! Akurat! Co to ma znaczyć? Że nie zdążyła się ubrać, po tym jak on JUŻ ją przeleciał, czy JESZCZE nie zdążyła się rozebrać, żeby ją przeleciał? Bo to, że gdzieś tu czai się napalony na seks mężczyzna, z winem i zamiarem, to pewne.
Skandal.
Karykatura Madame X
Po wystawie pisano o niej, że „lepiej mieć dobry portret w szlafroku, niż zły szkic w sukni balowej” – tak los przewrotny z hukiem strącił Amélie z kruchego postumentu sławy. Salonowa lwica bohaterką karykatur i złośliwości. Paryż się z niej śmieje.
Skompromitowany Sargent domalował nieszczęsne ramiączko i uciekł w świat za chlebem, obraz wożąc ze sobą. Ale dobra jakość zawsze się wybroni – dość szybko odniósł zasłużony sukces. Amélie nigdy nie odzyskała swojej towarzyskiej pozycji. Dorobiła się natomiast jeszcze kilku portretów (w tym kolejny „bez ramiączka”!).
Antonio de La Gandara
Gustave Courtois
Dziś Portret Madame X Możemy podziwiać w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku.
Źródła:
D. Davies, Bez ramiączka. John Sargent i upadek Madame X, Wyd. Twój Styl, Warszawa 2007, tłum. J. Pierzchała. (cyt. s.66, 192)
M. Gurowska-Adamczyk, M. Orzeszyna, Paryż. Miasto sztuki i miłości w czasach belle époque, Wyd. PWN, Warszawa 2012
Bruno Schulz w każdym człowieku odnajdował podobieństwo do jakiegoś zwierzęcia.
„- A jakie zwierzę ja przypominam? – zapytała. (Józefina Szelińska)
– Pani antylopę.
– A Pan?
– Psa”
Bezbłędna autocharakterystyka. Bo Bruno Schulz na grafikach jest psem – łasi się u kobiecych stóp, oczekuje na rozkazy i trwa w ślepym, wiernym oddaniu. Nie aportuje, nie liże nóg, chociaż kto wie, czy tego nie chce? Atrybutem malowanych kobiet jest jednak pejcz, nie smycz.
Schulz namalował cykl grafik o znamiennym tytule „Xięga Bałwochwalcza”. Kobieta jest tu obiektem pożądania i kultu, podniesiona do rangi bóstwa i jak bóstwo adorowana pozostaje jednak podniecająco i po kobiecemu zmysłowa. Idealna. Ten wizerunek pomagają utrzymać rekwizyty – kokardy, pończochy, pantofle, no i bat. A mężczyzna? Och, to określenie umowne, a nawet mocno na wyrost – jest on skarlałym, ułomnym, zgarbionym sługą. Zwinięty w kłębek u jej stóp leży i czeka nie wiadomo ma co. Ona wielka, wyeksponowana na pierwszym planie, on w cieniu swojej pani. Jak pies.
Szał (Szał uniesień) Władysław Podkowiński, 1894.
Bruno Schulz w każdym człowieku odnajdował podobieństwo do jakiegoś zwierzęcia.
